ART DECO –  Šarm koji ne prolazi

Plakat međunarodne izložbe dekorativne umetnosti u Parizu, 1925, Robert Bonfils za Imprimerie Vaugirard, Museum no. E.1200-1925. © Victoria and Albert Museum, London

Stil art deco svoj nastanak vezuje za Pariz dvadesetih godina 20. veka, nadovezujući se na secesiju i art nuvo. Prvi put je pomenut na međunarodnoj izložbi u Parizu 1925. godine. Možemo ga nazvati međuratnim periodom u dizajnu. Njegove jasne, oštre linije, geometrija i uglovi, kao da su davali vertikalu razuzdanom oslobađajućem dobu između dva rata. Da se podsetimo, to vreme donosi čarlston, glamur, dekadenciju generacije koja je izašla iz Velikog rata, napadnu veselost koja je možda trebalo da taj rat što pre pošalje u zaborav, prve osvojene seksualne slobode, književnost koja pomera granice i umetnost koja traga za novim izrazom negde između kubizma, ekspresije i nadrealizma. To je vreme automobila, zabava, džeza, slobodnog, bosonogog plesa Isidore Dankan, absinta, ali i naglog socijalnog i industrijskog napretka i putovanja. Arheološka istraživanja (Egipat, Troja, Pompeja) izazivaju ushićenje i prenose se na modu i dizajn. Po otkriću Tutankamonove grobnice, piramide i sfinge  počinju da vladaju dizajnom.

Ulaz, Eastern Columbia Building, Los Anđeles, 1930.

Do 1930. godine masovna proizvodnja znači da svako može da živi u deco stilu. Sa putovanja se donosi slonovača, životinjska krzna, oklopi kornjača… To postaje deo kućnog dekora, uz detalje inspirisane elementima umetnosti Afrike, klasične Grčke, Vavilona, Egipta, Asirije i asteškog Meksika. Kroz upotrebu novih materijala i tehnika, ovaj elegantni stil je ponešto poneo od futurizma, konstruktivizma, kubizma, modernizma, a od art nuvoa je zadržao motive iz prirode ali je odbacio boje i organske oblike. Prepoznatljivi elementi art dekoa postaju geometrijski oblici, cik-cak šabloni, motivi školjke, zrakasto sunce, cvetovi oštrijih linija, stilizovani prikazi aviona, automobila, nebodera, materijali u kontrastu – drvo, krzno, saten, svila,  staklo, metal, hrom, ogledala.

Komplet za absint, foto: Ebay

Tokom tridesetih godina 20. veka veoma snažno se razvija u SAD, postaje neizostavni dekor bioskopskih sala, prekookeanskih brodova, nebodera, prenoseći deo glamura ranog Holivuda, odajući utisak luksuza ali i funkcionalnosti. Tokom tridesetih počinje i masovna proizvodnja nameštaja i upotrebnih predmeta u ovom stilu, sa čistim zakrivljenim linijama, jasnih boja i oblika. Izraženi kontrasti – crno bele pločice, masivni bar pultovi, kabineti za piće, visoko polirani parketi, zidne pločice od ogledala, pravougaoni kamini, gravirano i peskirano staklo i svedene boje – srebrna, crna, bež, zelenkasta,čine da art deko enterijeri odišu elegancijom i mistikom.

Sivilo i recesija u dizajnu koju je doneo Drugi svetski rat doprineli su da ovaj stil visokog sjaja i glamura izgubi na svojoj popularnosti i ode u istoriju, sve do šezdesetih godina kada se ponovo rađa interesovanje za njega. Art Deco utiče na pop art, ali i na moderan dizajn koji do današnjih dana u ovom stilu pronalazi izvor inspiracije, naročito u dizajnu nakita, modi i dekorativnoj umetnosti.

S.Spasić