Iz “Novog rečnika novih reči” Jovana Ćirilova (2)
KLOKOTRIZAM – (anagram stihova Aleksandra Sekulića: „klovnovi koji traju“ + nastavak –izam) umetnički pokret nastao u Beogradu 1978. godine. Članovi pokreta su pesnici, slikari arhitekte i dr. Pesničke i prozne tekstove objavljuju, a po trgovima, ulicama i livadama priređuju „događaje“ slične hepeningu.
LAKIROVKA – (ruska reč sovjetske epohe, od ital. lacca, lak; reč arapskog porekla lakk, istog značenja), ulepšavanje stvarnosti u umetničkim delima i političkim tekstovima; praksa socijalističkog realizma. Reč ima negativnu konotaciju – slučajevi kada se, po mišljenju kritike i šire javnosti, pretera sa ulepšavanjem.
LID – (engl. to lead voditi) glavna vest; pravilo da početna rečenica vesti sadrži sve glavne podatke o događaju. Pravilo su najverovatnije uveli ratni dopisnici za vreme američkog građanskog rata 1861-1865. godine, kada je počela da se koristi telegrafija, pa su dopisnici stalno živeli u strahu da im vesti neće moći biti prenesene u celini. Zato su najvažnije počeli saopštavati u samom početku.
MAGIČKI REALIZAM – a) slikarski pravac. Termin je skovao Franc Ro (Franz Roh) 1924. godine prilikom opisa osobina pravca Nova stvarnost (nem. Neue Sachlichkeit), pre svega njegovog minhenskog krila. Glavni predstavnici Aleksandar Kanold (Alexander Kanoldt) i, kasnije nacistički slikar, Adolf Cigler (Adolf Ziegler); b) termin koji se često upotrebljava da bi se opisali nadrealistički elementi u realističkoj i poetskoj prozi savremenih latinoameričkih književnika, kao što su Markes (Marquez), Borhes (Borges) i dr. Stvarnosna proza jugoslovenskih autora često sadrži elemente magičkog realizma, npr. „Crveni petao leti prema nebu“ Miodraga Bulatovića.
MEDIJALIST – (lat. medius srednji) pripadnik Medijale, umetničkog, pretežno slikarskog pokreta, koji su 1955.godine osnovali slikari i esejisti: Leonid Šejka, Miro Glavurtić (kao glavni teoretičari) i Olja Ivanjicki, a potom se priključili Siniša Vuković, Svetozar Samurović, Milić Stanković, Milovan Vidak, Ljuba Popović i Vladimir Veličković. Miro Glavurtić je povodom prve izložbe 1958. godine pisao: „Medijala je moment depolitiziranja, obezgraničenja. Medijalno doba je istorijsko razočaranje sa manje ili više izbrisanim protivurečnostima.“
NASTAVNIK PREDMETNE NASTAVE – sintagma skovana kada i v. nastavnik razredne nastave kao zamena za dotadašnji naziv profesor osmogodišnje škole od V do VIII razreda. Takav nastavnik predaje jedan predmet za koji je specijalizovan.
NASTAVNIK RAZREDNE NASTAVE – sintagma skovana da zameni kratku i jasnu reč učitelj. Nastavnik od I do IV razreda osnovne škole, koji đacima predaje sve predmete.
NJU VEJV – (engl. new wave novi talas) novi talas u rok-muzici, nastao krajem sedamdesetih godina XX veka. Reakcija na pank. Za razliku od agresivnog panka, nju vejv karakteriše određena prefinjenost, a pevači i muzičari potiču iz krugova mladih intelektualaca, uglađeni su i uredni. Pokušavaju da zadrže izvesnu angažovanost i aktuelnost tema kao i pank-sastavi. U muzičkom smislu, koreni nju vejva sežu do klasičnog rokenrola pedesetih godina XX veka, a inspirišu se regeom i latinoameričkim melosom. Tipični vokalno-instrumentalni sastavi nju vejva: „Police“ i „Blondie“ sa solo pevačicom Deborom Hari (Deborah Harry). Stari rokeri se vraćaju „novom talasi“ npr. Igi Pop (Iggy Pop). Najpoznatiji jugoslovenski predstavnik vokalno-instrumentalna grupa „Prljavo kazalište“.
OF-OF BRODVEJ – (engl. off-off Broadway) slobodne, često ekstremne avangardne pozorišne grupe, najčešće na Greenwich Villageu u Njujorku. Počele da niču krajem pedesetih godina XX veka posle osnivanja Kafe Ćino (Caffe Cino) i La Mama (La Mama Repertory Company). Vrhunac delatnosti šezdesetih godina. Višestruko zastupljene na Bitefu (Beogradski internacionalni teatarski festival).
PING-PONG DIPLOMATIJA – diplomatski kontakti NR Kine i SAD 1971. godine. Usledili posle poziva kineske strane američkim igračima stonog tenisa (ping-ponga) da posete Kinu i odigraju nekoliko utakmica. Godine 1972. usledila je poseta državnog sekretara Henrija Kisindžera (Henry Kissinger) Kini, a 1973 – i predsednika Ričarda Niksona (Richard Nixon).
RUBIKOVA KOCKA – igračka koju je 1974. godine izmislio Mađar, profesor arh. Erne Rubik (Ernö Rubik). Godine 1981. osvojila je svet kao poseban vid zabave. Zadatak je da se pokretni delovi kocke, sa devet kvadrata na svakoj strani, slože tako da se na svakoj strani nađu kvadrati iste boje. Matematičari tvrde da je pravilno rešenje samo jedno od 43,252,003,274,489,156.000 kombinacija. Sinonimi: biveš-kocka (mađ. büvös čaroban) i mađarska kocka.
SKVOTER – (engl. squatter, od glagola to squatt čučati, nastalood srednjofranc. esquatir) lice bez stana koje se nasilno, bez dozvole, uselilo u napušten ili neuseljen stan. U prošlom veku skvoteri su bili pioniri koji su zauzimali još nenaseljene teritorije Divljeg Zapada.
TEDIBOJ – (engl. teddyboy) pripadnik potkulture mladih u Londonu pedesetih godina XX veka. Pokret tediboja ponikao među radničkom decom u istočnim i južnim delovima glavnog grada Engleske. Pripadnici podržavali stil doba Edvarda VII (vladao 1901-1910), koga su od milja zvali Tedi (Teddy), po čemu je pokret dobio naziv. Neprijateljski nastrojeni prema strancima; gaje lažni aristokratski stil prve decenije XX veka.
ŽARGON AUTENTIČNOSTI – termin skovao i pojavu istražio nemački marksistički filozof Teodor Adorno (Theodor Adorno, 1903-1969) u istoimenoj studiji. Upotreba reči po kojoj se ljudi odmah ideološki prepoznaju, pre svega u njihovim političkim uverenjima. Adorno to pokazuje na primeru neofašističke upotrebe govora i govornih nijansi, kad ljudi otkrivaju svoju autentičnu prirodu a da toga nisu ni svesni.
Jovan Ćirilov,
Novi Rečnik novih reči, Bata, Beograd, 1991,