Pavle Beljanski: Skica za portret

08. Gospodin Pavle Beljanski

• Pavle Beljanski: Skica za portret
• Pavle Beljanski: U krugu porodice (2)
• Pavle Beljanski: Mladi diplomata (3)
• Pavle Beljanski: Stvaranje kolekcije (4)

Izložba Gospodin Pavle Beljanski autorki Jasmine Jakšić Subić i Marte Đarmati u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog po prvi put otkriva do sad malo poznate detalje iz života kolekcionara i diplomate koji je sakupio i poklonio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog slikarstva prve polovine XX veka. Od 14. maja do 30. avgusta 2015. godine, postavka prikazuje ličnost darodavca, prateći život građanske porodice krajem XIX i početkom XX veka, boravak u evropskim prestonicama, putovanja i kretanja u onovremenoj diplomatiji. 

Skica za portret

„ Prvo su mi rekli: lep je. Intrigirala sam se, ali nisam poverovala. Onda čitava priča o spremi, vrednoći, kulturi…Imponirali ste mi, jer se danas retko sreću ljudi sa toliko atributa, a ja sam došla do uverenja da takav čovek ne može biti plitak […] Ja Vas ne znam, ali od Vaše ličnosti, koju iz viđenja znam i u vezi sa onim što su mu rekli o Vama stvorila sam čitav svet za sebe.“

Anonimno pismo upućeno Pavlu Beljanskom, 29. januara, bez godine

Pavle Beljanski, Prag, oko 1926 (foto SZPB)

Uglađen, odmeren, dostojanstven, zatvoren po prirodi, Pavle Beljanski je bio oličenje diplomate, a njegova markantna pojava unosila je mir i divljenje i u privatnim i u javnim situacijama. Obavezni aksesoar bili su mu šešir, kravata i uredno složena maramica u gornjem džepu sakoa.

Posmatrana iz ugla savremenika i na osnovu sačuvanih artefakata, slojevita ličnost Pavla Beljanskog neodvojiva je od diplomatske karijere i strasti s kojom je formirao umetničku kolekciju. Po diplomatskim funkcijama čovek iz drugog plana u kompleksnim političkim vremenima, Pavle Beljanski je interesovanjima bio okrenut klasičnoj kulturi evropskog društva između dva svetska rata. Sačuvani izvori nagoveštavaju da je Beljanski uz obilaske muzeja, galerija i antikvarnica,možda podjednako uživao i u klasičnoj muzici, posetama pozorištu, igranju bridža, putovanjima, luksuznim automobilima, konjskim trkama.

Pavle Beljanski u krugu porodice

Porodica je za Pavla Beljanskog bila podjednako važna kao kolekcionarstvo i diplomatska karijera. Pripadnost porodici, ponos i znatiželja su ga još u mladosti podstakli na raspitivanje o precima kod oca, a zatim se, posle Prvog svetskog rata, sa bratom Nikolom upustio u istraživanje porodične istorije, kojom se bavio sve do smrti. Stečena saznanja odvela su ga do Velike seobe Srba i naseljavanja porodice Beljanski 1690. godine u Bačkoj, u Gospođincima. U ovom selu, blizu Novog Sada, čukundeda Nikolaj, pradeda Pavle (1781–1848), deda Nikola (1819–1909) i stric Pavla Beljanskog, Pavle (1844–1878), bili su pravoslavni sveštenici. Tu se rodio i njegov otac Svetozar (1851–1921), koji je rodni kraj napustio da bi kao lekar pomogao srpskom narodu južno od Dunava. Tragajući, Beljanski je beležio svoje misli o mogućim lokacijama sačuvanih dokumenata, i sastavljao rodoslove očeve i majčine loze. U poslednjim godinama života je želeo da uspostavi vezu s gospođinačkim korenima. Porodičnu ikonu Kamenovanje svetog Stefana, rad Aksentija Marodića, poklonio je gospođinačkoj crkvi a posmrtne ostatke oca, majke i brata premestio je u porodičnu grobnicu u porti istog hrama. Tu je i sam sahranjen 1965. godine.

Jefto Perić, Portret Nikole Beljanskog (deda Pavla Beljanskog) (foto SZPB)

Ljubav prema porodici izrazio je posvetom koja i danas stoji na istaknutom mestu u ulaznom holu Spomen-zbirke Pavla Beljanskog: „Ovu zbirku umetničkih dela koju zaveštavam srpskom narodu, a koju sam sakupljao sa dubokom verom u njegovu stvaralačku moć, posvećujem seni svojih predaka koji su istrajali u vekovnoj borbi za njegovu slobodu i nezavisnost, seni svojih roditelja Svetozara i Milane, koji su mu požrtvovano služili, seni brata Nikole, sestara Aleksandre i Anke i zeta Milana, koji su izgubili svoje živote u ratovima 1914/18 i 1941/45”. Da bi se sačuvala uspomena na njih, Beljanski, a kasnije i njegovi naslednici, su Spomen-zbirci poklonili celokupnu sačuvanu porodičnu prepisku, fotografije, lične predmete i dokumente. Proučavanjem ovih artefakata u mogućnosti smo da skiciramo sliku o njegovom životu.

(nastaviće se)