Prvi patrijarh obnovljene Srpske patrijaršije

Na današnji dan, pre sto godina, na dan Svetog kralja Milutina, izvršen je iznor prvog patrijarha obnovljene Srpske patrijaršije. Već 1919. godine, sastali su se u Beogradu episkopi i proglasili duhovno i administrativno jedistvo Srpske pravoslavne crkve. Tada je doneta odluka o obnovi Pećke patrijaršije, koja je ukinuta 1766. godine.

O ovoj odluci Arhijerejskog sabora izjasnio se kralj Petar I, a posle toga odobrenje je dobijeno i od Vaseljenske patrijaršije u Carigradu. Politika od 12. novembra 1920. godine piše ovako: “Posle ukidanja Pećke Patrijaršije, posle njenog obnavljanja i njene selidbe i životarenja u Karlovcima pod okriljem tuđinske države, prvi novoizabrani patrijarh doživljuje tu veliku slavu da zasedne na patrijaršijski presto u varoši koja je najviše krvi prolila i najviše kostiju rasejala u odbrani slobode i vere, u borbi ‘za krst časni i slobodu zlatnu’.”

Izbor prvog patrijarha obnovljene Patrijaršije odigrao se u Sabornoj crkvi. kandidati za patrijaršijski tron bili su mitropolit Dimitrije, mitropolit Petar i Episkop Miron, a na glasanju je od 94 izbornika, Dimitrije izabran sa 83 glasa (uz devet uzdržanih i dva glasa za mitropolita Petra). Ovom svečanom činu prisustvovali su i važni gosti, ministri, generali, predstavnici Dvora, a među njima i slavne vojskovođe netom završenog rata: vojvoda Stepa Stepanović i vojvoda Petar Bojović. Izbor patrijarha pratili su svečani plotuni sa Tvrđave a novoizabrani patrijarh je posle kratkog govora blagosiljao prisutne zvanice i narod. Sutradan su održane brojne svečanosti,  a na ustoličenju je Prestolonaslednik-Regent Aleksandar novoizabranom patrijarhu uručio žezlo Svetog Maksima (Brankovića). Tadašnja štampa zabeležila je da je prestolonaslednik Aleksandar bio veoma uzbuđen povodom ustoličenja patrijarha, da su ovom svečanom činu prisustvovale brojne značajne ličnosti iz političkog, vojnog, naučnog i kulturnog miljea.

Patrijarh Dimitrije, foto: Wikipedia

Patrijarh Dimitrije (Pavlović) rođen je u Požarevcu 1846. godine. Posle osnovne škole, gimnaziju je učio u Beogradu a potom završio i studije na Bogosloviji u Beogradu 1868. godine. Kao sin siromašnog zanatlije i rano ostavši bez majke, sam je preuzeo brigu o svojim mlađim sestrama i braći. Po završetku Bogoslovije, zaposlio se kao učitelj u selu Ratkoviću, zatim u selu Brzanu, kod Kragujevca. Tu se krajem školske godine i oženio Jelicom, ćerkom sveštenika iz Lapova. Tada je rukopoložen i sam postao kapelan svom tastu. Na toj prvoj svešteničkoj dužnosti ostao je četiri godine. Posle smrti supruge 1873. godine, pop Mita iz Lapova, kako su ga zvali meštani, odlazi u Beograd na Veliku školu, gde su mu profesori bili Đura Daničić, Josif Pančić, Stojan Novaković i drugi. Po završetku Velike škole, 1878. godine počinje da predaje na Bogosloviji gde ostaje do 1884. godine. Na dan svog krsnog imena, 8. novembra na Svetog Dimitrija, hirotonisan je za episkopa niške eparhije. Tu ostaje do 1889. godine, kada odlazi u Pariz na univerzitet, na studije književnosti i filozofije. Smatrajući da mladi ljudi u Srbiji nedovoljno proučavaju agronomiju i ne posvećuju se ovoj vitalnoj grani, ostaje još dve godine na univerzitetu da uči agronomiju, sa namerom da se vrati u Srbiju i ponovo bude episkop, kako bi što bolje služio narodu i otadžbini.

Posle misije na Hilandaru, postao je državni savetnik a zatim i episkop šabački 1898. godine, gde ostaje do 1905. godine, kada je posle smrti mitropolita Inokentija postavljen za Mitropolita Kraljevine Srbije.  Ujedno je bio i poslednji Mitropolit Srbije, jer je na tom mestu sačekao izbor za prvog patrijarha obnovljene Patrijaršije 1920, a u Peći je svečano ustoličenje održano 15/28. avgusta 1924. godine.

Patrijarh srpski Dimitrije

Patrijarh Dimitrije bio je široko obrazovana ličnost, bavio se i književnim radom, priredio je Tipik Svetog Save, štampao je beleške u Glasniku Akademije Nauka, bio je poznat po rečitim besedama od kojih su neke i štampane. Njegove besede vojsci na Krfu i pred polazak na solunsko ratište, duboko su odjekivale u srcima ratnika, a njegova pojava pojava na ratištu, ili među ranjenicima hrabrila je i ulivala nadu.

Patrijarh Dimitrije je osnovao eparhiju u Čehoslovačkoj (gde je hirotonisao Gorazda Češkog, kojga su kasnije streljali Nemci 1942), a tokom njegove vladavine su osnovane američko-kanadska i bihaćka episkopija, dok je obnovljena i nekadašnja braničevska episkopija.

Umro je 6. aprila 1930. godine, a po sopstvenoj želji, sahranjen je u manastiru Rakovica.