VOSTANIJE, Svetlana Velmar Janković

Svetlana Velmar Janković, VOSTANIJE, Stubovi kulture, Beograd, 2004.

Vostanije, Svetlane Velmar Janković (1933-2014) prvo izdanje 2004, Stubovi kulture, Beograd.

U knjizi „Kapija Balkana“ Svetlana Velmar Janković napominje da je odavno usvojila upozorenje koje je Milan Đ. Milićević uputio knezu Mihailu kao njegov mladi sekretar, tvrdeći da je za srpske istoričare najveća teškoća u tome što „naš narod nema razvijeno istorijsko pamćenje“.

Trudila se zdušno Svetlana Velmar Janković da to pamćenje donekle popravi svojim knjigama o istoriji Srbije i Beograda. Koristeći bogatu istorijsku građu i maštu pisca dočarala je i Vračar i Dorćol, njihove protagoniste, a u pomenutoj „Kapiji Balkana“ prikazala beogradsku istoriju od prvih poznatih stanovnika pa preko svih mogućih vojski, struja i osvajača, dinastija i ratova, do Prvog svetskog rata.

Roman VOSTANIJE, objavljen 2004. godine u izdanju Stubova kulture, Svetlana Velmar Janković posvetila uspomeni na vođu Prvog srpskog ustanka, Karađorđa Petrovića. Kao naslov odabrala je reč koju su koristili obrazovani Srbi iz Trsta krajem XVIII i početkom XIX veka kada su hteli da kažu USTANAK. Vostanije.

U romanu autor prati Karađorđev život od rane mladosti i postepenog stupanja na scenu Srbije kao pokretača istorijskih događaja, pa sve do smrti. Uspela je Svetlana Velmar Janković da dočara ličnost Vožda, ali i da predstavi političke, društvene i ljudske prilike onog doba. Napravila je jedan kolektivni portret vremena o kome piše i dala uverljivu sliku o drami koja se odvijala u godinama „Vostanija“ i kasnije.

Velika drama prati lik Karađorđa još od mladalačkih godina, u njemu se buni sve, on je nemiran i kao da taj njegov nemir polako prelazi na „raju pokornu“ koja postaje deo ustaničke Srbije. Velika drama prati i prve pobede, i osvajanje Beograda, ali i uplitanje stranih sila u poslove na Balkanu. Mnogo toga što je Svetlana Velmar Janković prikazala u romanu kao deo priče o vremenu Vožda Karađorđa, možemo danas lako prevesti u savremene prilike i time ovaj roman treba čitati i kao istorijsko štivo, vrlo malo romansirano a veoma potkovano istorijom i istinom, ali i kao univerzalno delo o borbi za slobodu, veri, snazi jednog naroda isto koliko i priču o izdajstvu, okrutnosti, smrti i tragediji. O smeni tmine i svetlosti. Svetlana Velmar Janković Karađorđa pretvara u našeg savremenika, koji povremeno promiče ulicom koja danas nosi njegovo ime, on je prisutan i živ, zapitan, zamišljen i odlučan. On je opipljiv kao junak i ka ličnost koja je ostavila neizbrisiv trag na sve nas.

S. Spasić