SAMSON ČERNOV – slikar i fotograf koji je zadužio Srbiju

Samson ČErnov, fotografija Kralja Petra

Kralj Petar na frontu kod Darosave, 1914, foto Samson Černov

Tokom Prvog svetskog rata i pre toga balkanskih ratova,  postojalo je formacijsko zvanje u srpskoj vojsci „ratni slikar”. Ratni slikari ujedno su bili i fotografi, koje je po štabovima raspoređivao Obaveštajni odsek, čiji je šef bio potpukovnik Dragutin Dimitrijević Apis. Bili su u obavezi da snimaju vojne operacije i da ih predaju komandi koja je vršila odabir. Pri štabovima i jedinicama snimali su ratni slikari Vasa Eškićević, Dragoljub Pavlović, Mališa Glišić, Vladimir Becić, Dragomir Glišić, Branko Jevtović. Pored ovih fotografa susrešćemo i ime Riste Marjanovića,  koji je zvanično bio dopisnik „Njujork heralda” i „Ilustrasiona” iz Pariza koji je tokom Velikog rata čestvo veličao pobede srpske vojske ali i hrabrost srpskog naroda. Među slikarima i fotografima susrešćemo ime jednog Rusa, Samsona Černova, koji je napravio možda najviše fotografskih dokumenata iz ratova od 1912. do 1918. godine i ne samo to, već i nekoliko dokumentarnih filmova i veliki broj umetničkih slika.

Černov, fotograf

Samson Černov

Samson Černov, koga pomalo i zaboravljamo, bio je bolji predstavnik Srba u svetu nego mnogi zvaničnici, svojim izložbama, predavanjima, fotografskom, umetničkom i filmskom aktivnošću, objektivno je izveštavao svet o događajima u Srbiji i na Balkanu. Bio je ruski Jevrejin, koji je prema podacima srpske obaveštajne službe, u Rusiji imao suprugu i troje dece. U Srbiju je došao kao fotograf ruskih listova „Novo vreme” i „Rusko slovo”,  a kasnije je postao dopisnik i francuskog „Ilustrasiona”(L’Illustration). Rođen je najverovatnije oko 1887. godine, a sa 17 godina pristupio je vojsci kao dobrovoljac u Rusko-japanskom ratu.

Na Balkan je stigao 1912. godine, da bi izveštavao o Prvom balkanskom ratu. Nije ni stigao da ode iz Srbije, a počeo je i Drugi balkanski rat. Snimao je velike napore srpske vojske, patnje naroda i posledice bugarskih zločina nad vojskom i civilima. Pored toga, u Skoplju je snimao i prve srpske aeroplane. U Drugom balkanskom ratu je osim fotografija snimio i ratni film „Bitka na Bregalnici”. Od oko 400-500 fotografija iz balkanskih ratova, Samson Černov je složio priču koju je pokazao javnosti. U avgustu 1913. godine organizovao je izložbu u Beogradu u Oficirskom domu (današnji SKC), a fotografije su potom videli i London i Pariz, gde je držao i predavanja i Srbiji i njenoj herojskoj borbi. Upravo su te izložbe Samsona Černova stvarale novu sliku o Srbiji i jačale simpatije prema zemlji kojoj je bila potrebna podrška.

Černov, srpska vojska, povlačenje, 1915

Povlačenje srpske vojske, 1915, foto Samson Černov

U proleće 1914. godine, u Petrogradu, u tada veoma uglednom hotelu Astorija, Černov je pored fotografija izložio i velika ulja na platnu za koje je motive koristio sa svojih fotografija. Neposredno posle atentata u Sarajevu, Samson Černov se ponovo našao u Srbiji kao dopisnik. Černov se našao na prvoj liniji fronta, pratio je trupe, snimao razaranja, bez razlike fotografisao i obične vojnike i samog kralja Petra I Karađorđevića na prvoj liniji fronta. Iste godine u septembru, Vrhovna komanda srpske vojske priključila je ovog neobično požrtvovanog fotografa i slikara filmskoj ekipi Đoke M. Bogdanovića, vlasnika bioskopa Kasina. Oni snimaju događaje na frontu prema Savi, razaranja Beograda, prelazak srpske vojske preko Save, dejstva u Sremu, razrušeni Šabac… Ni posle sloma 1915. godine i povlačenja prema Albaniji Samson Černov nije otišao iz Srbije. Sa vojskom i narodom i on je prešao albansku golgotu, a na tom mučeničkom putu napravio je najpotresnije fotografije izgladnelih vojnika, snežne beskrajne beline koja se sa mukom i poslednjim snagama  savlađuje.

Černov, srpski vojnik na Krfu 1916

Posle Albanije – na Krfu,1916, foto Samson Černov

Na Krfu je Nikola Pašić, predsednik srpske vlade, odlučio da Samsona Černova pošalje u Evropu kako bi prikazao patnje srpske vojske i naroda. Černov je već u junu 1916. godine u Galeriji Kraljevskog instituta u Londonu otvorio izložbu akvarela i fotografija sa motivima iz srpskih ratova od 1912. do 1915. godine. Izložbu je otvorio veliki knez Mihail Romanov, stric cara Nikolaja II. Černov je tom prilikom više od sat i po govorio o patnjama i borbama srpskog naroda, ispred šest stotina zvanica. Ova izložba potrajala je do avgusta i zabeleženo je da je poseta bila izuzetna i da je album sa dvadesetak fotografija štampanih kao razglednice, a koji je bio ujedno i katalog izložbe, morao da se doštampa u još jednom tiražu. Posle ove izložbe Černov se vratio na Krf i tu je poželeo da pređe u pravoslavlje, okumivši se sa srpskim ministrom vojnim, generalom Božidarom Terzićem, i uzevši kršteno ime Aleksandar, po srpskom regentu.

Posle Oktobarske revolucije, Samson Černov, kao pristalica „belih” nije više mogao da se vrati kući, ostao je bez domovine te je primio francusko državljanstvo. Pred sam kraj rata, Nikola Pašić šalje Černova u Ameriku i on u martu 1918. godine izlaže fotografije i akvarele u Njujorku i ponovo drži potresna predavanja. Koliko je njegova aktivnost ostavila utisak na Amerikance govori i podatak da je Njujork tajms 17. marta 1918. godine objavio sa njim intervju na čitavoj strani u kome Černov više govori o napaćenom srpskom narodu i starom kralju Petru I nego što govori o sebi. Po povratku iz SAD, Černov ponovo u Parizu 1919. godine drži seriju predavanja o Srbima i njihovoj borbi, nekako baš u vreme priprema za mirovnu konferenciju. Posle ove serije predavanja, ponovo gostuje u SAD, gde na jednom proputovanju upoznaje mladu glumicu sa kojom stupa u brak. Od 1920. njih dvoje žive u Bijaricu gde su kupili kuću, ali ne zadugo. Samson Černov umro je 1929. godine.

Černov, Oko sokolovo

Izviđač srpske vojske, “Oko sokolovo”, Dragutin Matić, slika rađena prema fotografiji, autor Samson Černov

Samson Černov je autor i jedne od najslavnijih fotografija iz Prvog svetskog rata.To je portret izviđača, poznatiji kao „Oko sokolovo”, koji prikazuje srpskog vojnika-izviđača Dragutina Matića. Zanimljivo je da sam Dragutin Matić nije znao za postojanje ove fotografije koja je obišla svet i koja je objavljena u mnogim listovima. Tek pola veka kasnije on je prvi put video sebe na fotografiji i čuo ime fotgrafa koji ga je proslavio.

Suzana Spasić

Podelite ovaj tekst

DeliciousDiggGoogleStumbleuponRedditTechnoratiYahooBloggerMyspace

One Response to SAMSON ČERNOV – slikar i fotograf koji je zadužio Srbiju

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.