Miloš Đorić: 120 godina od rođenja jednog zaboravljenog pisca

Dragana Bedov,  „Suton i uzdah”, Altera, Beograd, 2013.

Dragana Bedov: Suton i uzdah, Altera, Beograd, 2013.

Nedavno završeni beogradski Sajam knjiga prošao je u znaku obeležavanja velikih književnih jubileja (Crnjanskog, Njegoša) i pomena okruglih godišnjica smrti (Pekića, Desanke…) i mnoštva izdanja posvećenih ovim velikanima. U književne jubileje svakako je moglo da stane i ponešto o profesoru Bogdanu Popoviću kome se 2013. godine navršilo 150 godina od rođenja, o Majakovskom, 120 godina od rođenja, Anais Nin, 110 godina od rođenja, Alberu Kamiju, 100 godina od rođenja, Konstantinu Kavafiju, 150 godina od rođenja, ili Kjerkegoru, čitavih 200 godina od rođenja.

Moglo je ponešto da se kaže i o jednom zaboravljenom i nepravedno zapostavljenom čoveku – Milošu Đoriću, lekaru, nosiocu legije časti, humanisti i piscu, nekada, pre Prvog svetskog rata poznatog i pod pseudonimom Uzdah Sutončić.

Miloš Đorić – Uzdah Sutončić

Uzdah Sutončić, ili Miloš Đorić rodio se u Nišu, oktobra 1893. godine u porodici lekara i pisca Nikole Đorića. Od mladosti proživljene u Šapcu  drugovao je sa Stanislavom Vinaverom, a kasnije u Beogradu i sa Ivom Ćipikom, Milutinom Bojićem, Sibetom Miličićem i drugima. Prve parodije i epigrame objavio mu je beogradski „Pijemont” 1912. godine. U to vreme, stasavala je jedna posebna generacija mladih književnika, buntovna kao svaka mladost, rešena da ispravlja kritičarske i druge nepravde, ali ubrzo preko noći odrasla, stasala i postala „ratna generacija”. Prvi svetski rat pretvorio je ove pesnike u „ratne”, „krfske”. Miloš Đorić, u vreme početka rata student medicine, odlazi na ratni položaj. Sve vreme rata on je ratni lekar, leči ranjenike i bolesne od tifusa, a po prelasku Albanije, služi na Krfu, koji postaje ujedno i sedište srpske vlade. Istovremeno, Krf postaje i književno i kulturno središte. Posle rata Miloš Đorić nastavlja prekinute studije medicine. Radi kao lekar, sve vreme piše, zapisuje sećanja na ratne dane, na glad, tifus. Piše mnogo, objavljuje malo. Po okupaciji 1941. godine, odbija da potpiše „poziv na poslušnost srpskog naroda” i rat provodi utamničen u logoru na Banjici.

Posle rata, zbog sukoba u struci, iz Beograda biva premešten u Niš gde ostaje do kraja života 1975. godine.

Miloš Đorić kao medicinar na Krfu tokom Prvog svetskog rata

Danas skoro i ne znamo ko je Miloš Đorić, čovek koji je bio nezamenljivi sagovornik Dobrici Ćosiću u vreme pisanja „Vremena smrti”.Iza ovog lekara i pisca ostalo je mnogo svedočanstava u rukopisu, u porodičnoj zaostavštini, u građi koju je decenijama sakupljao. Ostali su iza njega romani, drame, kritike, eseji, svedočanstva o svojoj „ratnoj” generaciji pesnika, ostali su brojni novinski članci i zapisi.

Ostalo je mnogo toga da visi u vazduhu. Možda i pitanje zašto je Miloš Đorić tako nepravedno skrajnut iz srpske književnosti. Da li je moglo drugačije, da li je slučajno da Đorića niko ne pominje. Dragana Bedov, autorka knjige „Suton i uzdah” svojski se potrudila da predstavi život i delo ovog izuzetnog čoveka, da prikupi i protumači obimnu rukopisnu građu, da postavi po prvi put pitanje o jednom piscu ali i o jednoj čitavoj generaciji književnih stvaralaca koja u istoriji srpske književnosti nije dobila zasluženo mesto. I u tom otimanju od zaborava, ova knjiga obeležava i 120 godina od rođenja Miloša Đorića, Uzdaha Sutončića, i možda, po prvi put, njegovom delu daje jedan novi uzdah, koji će ovo delo oživeti i za nove generacije. U vreme kada se priprema obeležavanje stogodišnjice od početka Prvog svetskog rata, lepo bi bilo i da se velika rukopisna  zaostavština Miloša Đorića uobliči i objavi, u znak sećanja i poštovanja prema ovom piscu, makar i kao autentično svedočanstvo o jednom nesrećnom istorijskom trenutku jednog još nesrećnijeg naroda.

Suzana Spasić