Objavljeno novo izdanje ruskog epa iz 12. veka

Kapitalno delo staroruske književnosti „Slovo o pohodu Igorovom“ sa ilustracijama i kaligrafskim listovima originalnog teksta u prevodu, prepevu i sa komentarima Vere Horvat, nedavno su objavile u divot-izdanju izdavačke kuće „Štampar Makarije“ iz Beograda i „Obodsko slovo“ iz Podgorice.

„Slovo o pohodu Igorovom“, remek delo ruske poezije kraja XII veka jedan je od najdragocenijih pisanih spomenika autohtone staroruske poezije. Njegova izuzetna istorijska vrednost je u tome što predstavlja jedini i jedinstveni njen obrazac koji je stigao do nas.

„Slovo o polku Igoreve“, kako glasi originalni naziv speva, otkriveno je 1795. u drevnom srednjevekovnom rukopisu u moskovskoj biblioteci poznatog istoričara i arheografa, znalca i neumornog kolekcionara manuskripata A. Musina-Puškina. Posle pet godina pojavilo se i prvo štampano izdanje, dok je za caricu Katarinu II, inicijatora sakupljanja retkih rukopisa, kopija urađena još ranije. Drevni original je netragom nestao tokom velikog požara u Moskvi 1812. Odsustvo originala izazivalo je žučne naučne rasprave tokom vekova, da bi danas, posle serije najnovijih naučnih ekspertiza (čiji okviri sežu daleko izvan istorijskih, književno-istorijskih i lingvističkih) problem bio konačno razrešen u korist apsolutne autentičnosti i potvrđene starosti „Slova“.

Ep o junačkom pohodu kneza Igora za osnovu ima realni istorijski događaj, kao što je to, uostalom, slučaj i sa svim ostalim književnim delima srednjeg veka. Događaj je unesen u letopis za godinu 1185, kao neuspeli pohod protiv Polovaca kneza Igora Svjatoslaviča, okončan krahom ruske vojske i zarobljavanjem samog kneza. Autor ovog izvanrednog speva ostaje nepoznat sve do danas, mada se broj pretpostavki ipak sve više smanjuje. Ono što je izvan sumnje je da se radi o izuzetno obrazovanoj i poetski nadarenoj ličnosti, osobi visokog ranga koja je bila veoma blizu, ako ne i učesnik, događaja opisanih u „Slovu“. Delo odlikuje zapanjujuća sažetost, svedenost i jezgrovitost; lapidarnosti i višeznačnosti gustog i višestruko isprepletenog teksta teško je naći pandan, sem, možda, u srednjevekovnom slikarstvu. I dok je letopisna povest, izložena na malom prostoru, smirenog toka, jednostavna i kratka, njena značenjska ravan i zona njenog zračenja su gotovo neobuhvatne. „Slovo“ vrca od fascinantnog lirskog naboja, visoko je lirski intonirano i, iako prepuno poetskih epizoda, (San Svjatoslava, Plač Jaroslavne), nikada ne gubi nit osnovne ideje, a ona je – jedinstvo zemlje Ruske.

Autor „Slova“ ne skriva ogorčenost zbog kneževskih međusobica koje su dovele do slabljenja ruske zemlje, a što je, opet, pretilo njenim potpunim razaranjem. Da bi reljef epa učinio što efektnijim i koloritnijim, on poseže za najraznorodnijim sredstvima. Književna analiza epa pokazuje da, i pored autorovog dubokog hrišćanskog utemeljenja, postoji čitav sloj pojedinačnih i složenih paganskih simbola koji nisu bili tuđi njegovim savremenicima i stilu junačkih narodnih pesama, ali koji, kao figure sa fasada katedrala, ne samo da nisu ugrozili dominantnost hrišćanskog pogleda na svet, nego učinili da delo bude još zanimljivije u kulturološkom, istorijskom i književnom smislu.

stranica prepisa “Slova o pohodu Igorovom”

Površni pogled na „Slovo o pohodu Igorovom“ možda bi mogao dovesti do zaključka da ovo delo spada u prozna ostvarenja; ipak, istini za volju, treba reći da je zapravo napisano u takozvanom slobodnom ili belom stihu. Njegova kao u kamenu klesana kompozicija, unutrašnji ritam i naboj, pregnantnost i visoka intoniranost iskaza zaista su mnogo bliži poetskom nego proznom kazivanju.

Zato i nije neobično što su brojni prevodi, posebno na savremeni ruski i druge slovenske jezike, imali za cilj da tu poetičnost na različite načine izraze i podvuku. Kao primer mogu se istaći prevodi Gerbelja, Majkova, Bicina, Zabolockog (na ruski), Maksimoviča (na ukrajinski) i tako dalje.

Pesnik i prevodilac Vera Horvat je, u nameri da što svestranije predstavi sve fasete ovog grandioznog dela svetske književnosti, izabrala pluralistički način koji bi se mogao nazvati i višedimenzionalnim. Naime, ona je, osim osnovnog teksta „Slova“ predstavljenog u takozvanoj numerisanoj i nenumerisanoj verziji, načinila i dva izvrsna poetska prevoda – jedan u slobodnom, a drugi u rimovanom stihu. Izdanje je, takođe, opskrbljeno izuzetno obimnim komentarima koji predstavljaju dragoceni instrumentarij i putokaz za lakše kretanje kroz drevni tekst i njegovo sveobuhvatnije razumevanje.