Veliko Trnovo, hodočasno mesto na mapi svetosavlja 

Veliko Trnovo (Tarnovo), Bugarska, foto Nikola Gruev, via Wikipedia

Veliko Trnovo (ili Tarnovo, kako se u Bugarskoj izgovara naziv ovog mesta) pleni skladom i lepotom. Starinsko, ali očuvano mesto, na obroncima Stare planine, koje se uzdiže nad rekom Jantrom u krajoliku krije brojne crkve i krovove kuća koje izgledaju kao da se Lego sa njima poigrao, i kao da su zidane jedna na drugoj. Ova specifična arhitektura mesta koje je podignuto pre oko hiljadu godina ne ostavlja nikog ravnodušnim. Ipak, Veliko Trnovo, jednu od nekadašnje tri bugarske prestonice najčešće povezujemo sa srpskim arhiepiskopom i prosvetiteljem Svetim Savom, koji je ovde proveo svoje poslednje zemaljske dane.

Sveti Sava, Manastir Studenica, 12. vek

Sveti Sava je na povratku iz Konstantinopolja došao u posetu svom prijatelju, bugarskom caru Jovanu Asenu Drugom, čiji je bio diplomatski zastupnik prilikom dva putovanja u Aleksandriju i Jerusalim. Sa druge strane, sin Stefana Nemanjića i Savin bratanac, kralj Vladislav bio je oženjen ćerkom cara Jovana Asena. Na povratku sa pokloničkog putovanja i ujedno diplomatske misije, Sveti Sava je u Trnovo stigao najverovatnije brodom do Nesebara, a car je poslao svoju svitu da ga dočeka i doprati do Trnova. Savin biograf Teodosije, u  „Žitiju Svetog Save“ opisao je dolazak Savin u Trnovo i veliku počast koju mu je car ukazao. Teodosijevo Žitije izvor je mnogih informacija o životu i delanju srpskog prosvetitelja, pa tako je opisano i da je Sveti Sava u Trnovu, zajedno sa bugarskim patrijarhom Joakimom, služio liturgiju na veliki crkveni praznik Bogojavljenje i da se zatim razboleo. Neki istoričari tvrde da je Sava umro na Bogojavljenje (6. januara po starom kalendaru) a drugi opet, a Žitije nam takođe daje naznake o tome, da je umro 14. odnosno 27. januara.

Sveti Sava, Pećka patrijaršija, 14. vek

Bugarski car je Svetog Savu sahranio sa najvišim počastima i mošti srpskog svetitelja nalazile su se u Trnovu sve dok kralj Vladislav od svog tasta nije dobio dozvolu da ih prebaci u Srbiju i sahrani u Manastiru Mileševa. Mošti Svetog Save kasnije su, 1594. godine,  stradale u Sinan-pašinom vatrenom piru u Beogradu.

Veliko Trnovo postalo je najvažnije hodočasno odredište u Bugarskoj. Obnovljena je crkva Svetih četrdeset mučenika u kojoj je nekada bio sahranjen Sveti Sava i ujedno je postala svojevrsni muzej. Mermerna ploča ukazuje na mesto gde je bio grob Svetog Save. Bugarski narod, kao i Srbi, slavi ovog svetitelja kao utemeljivača vere i crkve. U okolini Velikog Trnova kroz vekove podignuti su mnogi manastiri i hramovi, a među njima je najpoznatiji Kilifarevski manastir, u kome se može sresti mati Justina, Srpkinja, najpoštovanija igumanija u čitavoj Bugarskoj i tokom decenija pravi misionar srpske kulture i duhovnosti. Da podsetimo da je i jedna jedna srpska princeza, Dragana, druga kćerka kneza Lazara živela i vladala u Trnovu, kao supruga carevića Aleksandra Šišmana.

S.Spasić